“Vatan ecdadımızın mezar yeridir, vatan evlatlarımızın meskenidir. Vatanını sevmeyen yoktur, sevmeyenin vicdanı yoktur.” Bu söz, Azerbaycan’ın bağımsızlığına giden yolda verdiği ağır bedeli özetliyor. Hocalı Katliamı'nın 33. yıldönümünde, bu acı hala Azerbaycan Türklerinin kalbinde tazeliğini koruyor. Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla Ermenistan, Azerbaycan topraklarına göz dikmiş, saldırgan bir politika izlemişti. Bu saldırganlık, Hocalı’nın işgaliyle doruk noktasına ulaştı.

Hocalı'nın İşgali ve Katliamı

2605 hanenin bulunduğu Hocalı'da, çatışmalardan önce 11365 kişi yaşıyordu. Bölgedeki tek havaalanına sahip olması nedeniyle stratejik öneme sahipti. Ermeni kuvvetleri, aylar süren ablukadan sonra 25 Şubat 1992'de üç koldan saldırdı. Saldırıda Sovyet Rus ordusunun Hankendi'deki 366. motorize alayının da yer aldığı iddiaları mevcuttur. Bu saldırı, sadece bir işgal değil, planlı bir soykırım olarak nitelendiriliyor. Saldırıda, siviller acımasızca katledildi, esirlere işkence yapıldı ve savaş kanunlarına aykırı eylemler gerçekleştirildi. Hocalı'nın stratejik önemi ve Ermenistan'ın bu bölge üzerindeki toprak iddiası katliamın arkasındaki temel neden olarak gösteriliyor.

Katliamın Boyutu ve Sonuçları

Daha önce 7 bin kişinin yaşadığı Hocalı'da, savunmasız durumda olan 613 Azerbaycan Türkü hayatını kaybetti. Bunların 106'sı kadın, 70'i yaşlı ve 63'ü çocuktu. Katliamdan 487 kişi ağır yaralı kurtuldu, 1275 kişi esir alındı ve bunların 150'sinden hala haber alınamıyor. 8 aile tamamen yok edildi, 25 çocuk her iki ebeveynini, 130 çocuk ise ebeveynlerinden birini kaybetti. Adli tıp raporları ve şahit ifadeleri, katliamın vahşetini gözler önüne seriyor: kafa derilerinin soyulması, uzuvların kesilmesi, gözlerin çıkarılması gibi işkenceler, kadın, çocuk, yaşlı demeden uygulanmış. Hamile kadınların karnının süngülenmesi gibi dehşet verici olaylar yaşandı.

Uluslararası Tepkiler ve Karabağ'ın Kurtuluşu

Azerbaycan, Hocalı Katliamı'nı soykırım olarak tanımlıyor ve uluslararası toplumdan suçluları cezalandırmasını talep ediyor. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de yaşananları savaş suçu ve insanlığa karşı suç olarak değerlendirdi. Bugüne kadar 18 ülkenin parlamentosu ve ABD'nin 24 eyaletinin meclisi, Hocalı'da yaşananları kınayan ve soykırım olarak gören kararlar aldı. 30 yıl süren işgalden sonra 2020 yılında Karabağ'ın özgürlüğüne kavuşması, Azerbaycan için büyük bir zafer oldu. Ancak Hocalı Katliamı'nın yaraları hala derin ve unutulmadı. "Karabağ Azerbaycan'dır!" sloganı, bu mücadeleyi ve kaybedilen canları anımsatıyor.